Gelişen
ulaşım olanakları ve uçak yolculuğunun herkes için artık neredeyse bir
gereksinim haline gelmesi ile bundan 10 yıl öncesine göre çok daha fazla uçak
yolculuğu yapar hale geldik. Seyahatlerin artması ile beraber seyahat süresince
karşılaşılaşılan sağlık problemlerinin sıklığı da artış gösterdi. Uçak
yolculuğu ve sağlık ilişkisine yakın baktığımızda karşılaşılan bu sağlık
problemlerinin en başında kulak ile ilgili sorunların geldiğini görmekteyiz.
Özellikle uçak inerken yaşadığımız orta kulak basıncında azalmaya bağlı
sıkışma, kulak ağrısından tam işitme kaybına kadar çeşitli hastalıklara yol
açabilmektedir. Çocukların üçte ikisi, erişkinlerinse yarısı uçuşlarda mutlaka,
hafif de olsa, en az bir kez kulak rahatsızlığı yaşamaktadır. Doğal olarak uçak
yolculuğu yapan kişi sayısı arttıkça bu tür problemlerin sıklığında da artış
saptanmaktadır.
Uçak
inerken fiziksel kanunlara göre orta kulak boşluğundaki basınç hızla düşmeye
başlar. Bu kulak zarımızın içe doğru çekilmesine yol açar. Orta kulağa açılan
iç kulak zarları da orta kulağa doğru çekilir. Eğer orta kulaktaki basınç
östaki borusu kullanılarak dengelenmezse, bu basıncın giderek düşmesi ile orta
kulakta sıvı-kan birikmesi veya tüm zarlarda delinmeye kadar giden olaylar
serisi gerçekleşir. Tüm bu olumsuzluklar işitme kaybı, baş dönmesi ve kulakağrısı gibi sonuçları doğurur. Orta kulaktaki basıncın dengelenmesi için
mutlaka östaki borusunu açacak hamlelerde bulunulması gerekir (sakız çiğneme,
esneme hareketleri vb.). Östaki tüpü, nezle-grip gibi üst solunum yolu
enfeksiyonlarında şiş ve ödemli olacağından bu açma hareketlerinden tam verim
alınamayabilir. Yine kronik burun tıkanıklığı yaşayan hastalarda da potansiyel
bir risk bulunmaktadır. Bunun dışında dış kulak yolunda tıkayıcı kulak
kiri olan hastalarda veya sıkı sıkıya kulaklık kullananlarda da tıkaç ile kulak
zarı arasındaki boşlukta aynı basınç problemi yaşanabilir.
Orta
kulakta basınç azalmasına bağlı olarak, sırası ile, kulakta tıkanma hissi,
hafif ağrı, dolgunluk hissi, çınlama, baş dönmesi, tam sağırlık, kulaktan kan
gelmesi görülebilir. Başlangıçta kulak zarının tam fonksiyon görememesine bağlı
hafif yakınmalar kendini gösterse de, sonrasında kulak zarı delinmesi, iç kulak
sıvısının orta kulağa akması gibi daha ciddi durumlar ortaya çıkabilir. Uçuş
sırasında ve özellikle inişte alacağımız önlemler ve tedavi yöntemleri ile bu
durumdan zarar görmeden kurtulabilirsiniz. Ancak yakınmaların iniş sonrasında
hala devam ediyor olması durumunda mutlaka Kulak Burun Boğaz doktoruna
başvurmalısınız.
Burun ve
kulak yönünden sağlıklı olarak, özellikle östaki borusu tam çalışır vaziyette
uçak yolculuğu yapılmalıdır. Kronik burun tıkanıklıkları ve hastalıkları (septum
deviasyonu, kronik sinüzit vb.), kulak hastalıkları (kulak kiri, kronik kulak
basıncı dengesizlikleri, iç kulak fistülleri) gibi durumlarda öncelikle Kulak
Burun Boğaz doktorunun ziyaret edilmesi gerekir. Bunun dışında burun alerjisi,
üst solunum yolu enfeksiyonları (grip-nezle) gibi durumlarda ise yine uçuşunuz
sırasında kulaklarınız risk altındadır. Hamilelerde yoğun su tutulumu,
östakinin açılması ve orta kulak basıncının dengelenmesinde olumsuzluklar
yaşatabilir. Önlemler konusunda hamileler daha dikkatli olmalıdır. Bebek ve
çocuklardaki anatomik olarak östakinin tam gelişmemişliği, geniz eti varlığı,
daha sık üst solunum yolu enfeksiyonu geçiriyor olmaları da onların daha çok
sorun yaşamasına neden olur. Çocuklarda sık görülen orta kulakta sıvı varlığı
durumları ise, kulakların uçuşta basınçtan etkilenmesi hususunda beklenenin
aksine koruyucu rol oynar.
Önlemler
- Üst
solunum yolu enfeksiyonu varken mümkünse uçuş yapmayınız.
- Uçağa
binmeden ve inişe geçmeden 30-45 dakika öncesinde burun açıcı sprey ve
haplardan kullanınız (doktorunuzun önerisi ile!).
- Alerjik
nezleniz varsa mutlaka tedavi altında olmalısınız.
- Sakız
çiğneme, şeker emme, esneme hareketi yaparak östaki borunuzu açmaya
çalışmalısınız. Östaki borusunu açmaya ne kadar erken başlarsanız olayın
kötüleşmesini o kadar erken önlemiş olursunuz. İniş boyunca neredeyse iki
dakikada bir östaki borusunu açmaya çalışarak basınç dengelemesi yapılmalıdır.
- Kulak
temizliği yönünden Kulak Burun Boğaz doktorunuzu görmüş olmalısınız.
- Östaki
borusunu açan Valsalva hareketini deneyebilirsiniz. Burnunuzu parmaklarınızla
kapatıp, ağızdan hafif bir nefes aldıktan sonra, ağzınız da kapalı iken havayı
genzinizden kulağınıza gönderme hareketine Valvalva manevrası denir.
-
Özellikle uçak inerken uyumamaya dikkat etmelisiniz. Böylece kulak
rahatsızlıklarının farkına erkenden varabilirsiniz.
-
Bebeğiniz veya çocuğunuzun bu durumlarla karşı karşıya kalmaması için, siz
kulağınızda rahatsızlık hissetmeye başladığınız andan itibaren, çocuğunuza bir
şeyler içirtebilir veya sakız çiğnetebilirsiniz. Böylece yutkunma ve östaki
tüpünü açma hareketlerini sağlamış, dolayısıyla çocuğunuzu rahatlatmış
olursunuz.
- Uçak
inerken kulaklıklarınızı gevşetin veya çıkartın, kulak tıpası kullanmayın.
- Alkol
ve aşırı kafein kullanımı önerilmemektedir. Uçuş sırasında bol sıvı
almalısınız.
- Kulak
ameliyatı olduysanız uçmadan önce mutlaka doktorunuza danışmalısınız.
Uçuş
sırasındaki kulak problemleri ciddi boyutlarda ise, yakınmalarınız birkaç
saatten fazla sürüyorsa, kulaktan kan gelmesi, derin işitme kaybı ve baş
dönmesi varsa mutlaka vakit geçirmeden doktorunuza başvurmalısınız. Kulak veburun muayenesi ile teşhisiniz konulacak ve neler yapmanız gerektiği size
söylenecek ve tedaviniz düzenlenecektir. Tedaviniz ilaç tedavisi olabileceği
gibi, kulak zarı müdahalelerini de içeren cerrahi yöntemlerle de olabilir.
Kulakta dolgunluk hissi ve işitme kaybının geçmesi ise 4 haftayı bulabilir.